قوانین پرواز پهپاد در ایران:
با پیشرفت چشمگیر فناوری پهپادها و افزایش علاقه عمومی و تخصصی به این ابزارهای پروازی، ضرورت آگاهی از ضوابط و مقررات استفاده از آنها در ایران بیشتر از همیشه حس می‌شود. پهپادها اکنون در بسیاری از زمینه‌ها همچون فیلم‌برداری هوایی، نقشه‌برداری دقیق، پایش زمین‌های کشاورزی، عملیات امداد و نجات، بازرسی صنعتی، کنترل ترافیک، نظارت محیط‌زیستی و حتی سرگرمی‌های تفریحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اما با وجود کاربردهای فراوان، این وسایل پرنده میتوانند تهدیدی برای امنیت ملی، حریم خصوصی افراد، ترافیک هوایی و حتی جان مردم باشند. به همین دلیل، پرواز پهپاد در کشور نیاز به شناخت دقیق از قوانین، محدودیت‌ها و فرآیندهای قانونی دارد. این مقاله با هدف افزایش آگاهی کاربران، از علاقه‌مندان تا حرفه‌ای‌ها، به تشریح کامل قوانین پرواز پهپاد در ایران می‌پردازد.
کوادکوپترهای تجاری و غیر تجاری:
در مرحله اول باید بدانید که کوادکوپتر ها به چند دسته تجاری و غیر تجاری تقسیم می شوند. برای پرواز و اطلاع از قوانین دقیق مربوط به کوادکوپتر خود کافی است فقط مقررات پرواز هلی شات مرتبط با بخش مورد نظر با خود را مطالعه کنید. دسته بندی کوادکوپتر ها بر اساس وزن آنها انجام می‌شود. چون این آیتم یکی از چندین مهمترین عواملی است که می تواند قدرت و کارایی یک پهپاد را تعیین کند
نهادهای قانون‌گذار و مسئول در حوزه پهپاد در ایران
در جمهوری اسلامی ایران، چند نهاد مختلف مربوط به پهپاد نقش دارند. شناخت دقیق این سازمان‌ها به کاربران کمک می‌کند تا بدانند برای چه نوع فعالیتی باید از کدام مرجع مجوز بگیرند.
۱. سازمان هواپیمایی کشوری (CAO.IRI)
سازمان هواپیمایی کشوری
مدتی است که وظیفه قانونگذاری و تصمیم‌گیری در حوزه پرنده های سبک از جمله هلی شات و کوادکوپتر به سازمان هواپیمایی کشوری سپرده شده است و این سازمان در همین راستا قوانینی برای سر و سامان بخشیدن به این پرنده ها وضع کرده است.
۲. ستاد کل نیروهای مسلح
برای گرفتن مجوز مالکیت و پرواز، استعلام‌های امنیتی و مجوز از نیروهای مسلح الزامی است. این مرحله برای اطمینان از عدم استفاده از پهپاد در امور خلاف امنیت ملی اجرا می‌شود.
۳. شورای عالی فضای مجازی
در زمینه حفظ حریم خصوصی، استفاده از تصاویر هوایی و انتشار داده‌ها، این شورا نقش نظارتی و سیاست‌گذاری دارد.
۴. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
در صورتی که پهپاد برای فیلم‌برداری یا تهیه محتوای فرهنگی استفاده شود، کسب مجوز از این وزارتخانه لازم است.
ثبت پهپاد:
طبق قوانین موجود، همه پهپادها باید در سامانه رسمی سازمان هواپیمایی کشوری به ثبت برسند. این ثبت شامل اطلاعات فنی پهپاد، مشخصات مالک، هدف از استفاده، مناطق پروازی پیشنهادی و شماره سریال دستگاه است.
ثبت‌نام در سامانه پهپادهای غیرنظامی (uas.cao.ir) اولین قدم برای دریافت مجوز قانونی است. بدون این ثبت، هیچ پروازی مجاز تلقی نمی‌شود.
مجوز پرواز:
برای پرواز قانونی پهپاد، باید مجوزهای لازم از مراجع ذی‌ربط اخذ شود:
۱. مجوز پرواز آزمایشی یا تفریحی
برای استفاده‌های آموزشی یا شخصی در مناطق غیرحساس، مجوز پرواز موقت قابل دریافت است. این مجوز محدودیت‌هایی در ارتفاع، زمان و منطقه دارد.
۲. مجوز حرفه‌ای و تجاری
کاربران حرفه‌ای مانند شرکت‌های فیلم‌سازی، نقشه‌برداری یا کشاورزی هوشمند باید درخواست مجوز دائمی با ذکر کاربرد، تجهیزات و پرسنل ثبت‌شده ارائه دهند.
۳. مجوز پرواز در مناطق خاص
مناطق ممنوعه پرواز پهپاد در ایران:
از مکان‌هایی که پرواز کوادکوپتر در محدوده آن ممنوع است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فرودگاه و محل‌های پروازی به علت تداخل با پرواز هواپیماهای سرنشین دار
بیمارستان ها
مدارس و اماکن آموزشی
آسایشگاه‌ها
مساجد و زیارتگاه‌ها به علت اختلال در فعالیت و ایجاد آلودگی صوتی و مزاحمت‌های دیگر
نزدیک مکان‌ها و ایستگاه‌های نظامی
اماکن عکسبرداری ممنوع همانند پادگان‌ها
سدها
سفارتخانه‌ها
خطوط انتقال نفت و گاز
مراکز امنیتی و انتظامی
ایستگاه‌های پلیس و ...
تنها در صورتی این امکان فراهم خواهد بود که اماکن مذکور در تصویر مشهود و واضح نباشند.
محدوده انواع نیروگاه‌ها بخصوص نیروگاه هسته‌ای
آثار باستانی محافظت شده به دلیل احتمال ایجاد صدمه و تخریب آثار باستانی
سکوها و سایت‌های پدافند
و نوار مرزی کشور تا فاصله 500 متر
به دلیل امکان اشتباه گرفتن به عنوان تهدید و شلیک
محل تجمع انسانها
بزرگراه‌ها و خیابان‌ها
تونل‌ها
پمپ بنزین و امکان قابل اشتعال و همچنین اماکنی مانند پارک‌ها که تجمع انسانها وجود دارد
پرواز در این مناطق بدون مجوز خاص، می‌تواند منجر به توقیف پهپاد وپیگرد قضایی شود.
الزام به دریافت گواهینامه یا کارت خلبانی پهپاد
سازمان هواپیمایی کشوری با هدف ارتقاء ایمنی پرواز و جلوگیری از بروز حادثه، گواهی‌نامه‌ای تحت عنوان "کارت صلاحیت پروازی اپراتور" صادر می‌کند. این کارت پس از گذراندن دوره‌های آموزشی مورد تأیید، انجام آزمون عملی و ثبت اطلاعات اپراتور صادر می‌شود.
مشخصات و شرایط پرواز پهپاد با کاربرد غیر تجاری:
پهپاد باید با دید مستقیم خلبان و بدون کمک هیچ سامانه مصنوعی (مانند خلبان خودکار) قابل پرواز باشد.
خلبان باید بدون هیچ ابزار کمکی اعم از دوربین، ردیاب، فرستنده تصویر و بدون اعتماد به فرد دیگری کوادکوپتر را هدایت کند.
رادیو کنترل پهباد تاییدیه مخابرات رادیویی را از یک نهاد استانداردسازی و نظارتی مرتبط داخلی یا خارجی معتبر داشته باشد و در فاصله مجاز و ایمن پرواز نماید.
باید فقط در مصارف غیر تجاری و غیر انتفاعی به کار گرفته شود.
ارتفاع پرواز کمتر از 120 متر از سطح زمین باشد.
کوادکوپتر های کمتر از ۲۰۰ گرم
این کوادکوپترها که در قانون به عنوان کوادکوپتر ورزشی معروف هستند، وزن کمتر از ۲۰۰ گرم دارند. ابعاد کوچک این هلی شات ها باعث می شود تا امکان نصب دوربین های با کیفیت از آنها گرفته شود بنابراین این هلی شات ها یا دوربین ندارند و اگر هم دارای دوربین باشند یک دوربین بسیار کوچک با کیفیت متوسط یا پایین دارند. همین موضوع باعث می شود تا امکان جاسوسی برای این پرنده ها کاملاً منتفی باشد و حساسیت نسبت به آنها بسیار کم شود. بنابر این اگر قصد خرید کوادکوپتر کوچک با وزن کمتر از ۲۰۰ گرم را دارید نیازی نیست چندان نگران قوانین و مقررات پرواز هلی شات دست و پاگیر باشید.
این کوادکوپتر ها مجازند تا بالای سر افراد البته با فاصله مجاز پرواز کند. ملخ های کوچک این کواد کوپترها و قدرت کم موتور های آنها باعث می شود حتی در اثر برخورد این پرنده ها به انسانها و حیوانات آسیب جدی آنها را تهدید نکند. حداکثر سقف پرواز برای این هلی شات ها حدوداً ۵۰ متر است که برای کوادکوپتر ای با این ابعاد مناسب است چون ارتفاع گرفتن بیش از این مقدار باعث می شود تا شما پرنده را نبینید و احتمال گم شدن آن هم به مراتب بیشتر شود.
ثبت پهپاد کمتر از ۲۰۰ گرم
جالب است بدانید که به دلیل وزن کمی که این کوادکوپترها دارند نیازی به ثبت پهپاد کمتر از ۲۰۰ گرم در سازمان های ذی صلاح و گرفتن مجوز برای پرواز آنها وجود ندارد. بنابراین با توجه به نکاتی که گفته شد خرید کوادکوپتر ورزشی دردسر چندانی ندارد و قوانین آن چندان دست و پاگیر نیستند، ولی خب باید بپذیرید که در ازای این راحتی آپشن های زیادی مانند دوربین با کیفیت و پرواز در ارتفاع بالا را از دست می‌دهید.
قوانین پرواز هلی شات وزن بین ۹۰۰ گرم تا ۴ کیلو گرم
هلی شات وزن بین ۹۰۰ گرم تا ۴ کیلو گرم به دلیل ابعاد بزرگ می تواند خطرات زیادی را در اثر برخورد با انسانها و حیوانات برای آنها ایجاد کند بنابراین از اولین قوانین و مقرراتی که باید در پرواز آنها رعایت شود حفظ فاصله ایمن از افراد است. موتور های قوی و ملخ های پر قدرت این کوادکوپتر ها میتوانند در برخورد هر چیزی به آنها آسیب بزند. باید توجه داشته باشید که ارتفاع مجاز پرواز این کوادکوپترها کمتر از ۱۰۰ متر از سطح زمین می باشد البته این کوادکوپترها توانایی پرواز بسیار گسترده‌تری را دارند اما با توجه به محیط هایی که در آنها پرواز صورت می گیرد محدودیت هایی هم برای آنها اعمال می شود.
حداقل سن مجاز خلبان برای پرواز کوادکوپتر هایی در این وزن ۱۸ سال است و خلبانی افراد کمتر از ۱۸ سال برای این پرنده ها ممنوع است.
از طرفی دریافت گواهینامه و ثبت پهپاد هم برای بهره بردار و هم برای مالک از الزامات پرواز این نوع کوادکوپتر هاست.
نکته دیگری که باید به آن توجه کنید تعیین محدوده جغرافیایی است که قصد دارید با آن به پرواز کوادکوپتر بپردازید بنابراین اگر قصد دارید برای نقشه برداری از یک روستا پرواز کنید باید موقعیت جغرافیایی آن روستا را به صورت دقیق به مراجع ذیصلاح اطلاع دهید.
وزن کوادکوپتر بین ۴ تا ۳۰ کیلوگرم
تفاوت هایی که در وزن کوادکوپتر بین ۴ تا ۳۰ کیلوگرم قرار می‌گیرند اصولاً برای کارهای غیر تفریحی و حرفه ای کاربرد دارد. این پرنده ها توانایی حمل بار زیادی را دارند و اصولاً برای جابجا کردن دوربین برای تصویر برداری های بسیار حرفه ای و یا یا مثلاً باک سمپاشی برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
بنابراین استفاده از این کوادکوپترها عملاً تفریحی نیست و همیشه پشت پرواز چنین پرنده در آسمان یک تیم تخصصی قرار دارد که برای یک پروژه خاص دست به پرواز چنین کوادکوپتر هایی زده است. پروازهای کوادکوپتر ها بدون شک نیازمند دریافت چندین مجوز و تعیین دقیق مشخصات خلبان پرنده پهباد مالک بهره بردار و غیره است که شرح دقیق آن در فایل مقررات پرواز هلی شات هواپیمایی کشوری آمده است.
در آموزشگاه‌هایی مانند آکادمی رادمان، دوره‌های کامل آموزش عملی و تئوری برای دریافت این گواهینامه برگزار می‌شود و هنرجویان پس از پایان دوره، برای دریافت مجوز رسمی اقدام می‌کنند.
قوانین مربوط به حریم خصوصی و استفاده از تصاویر پهپادی
فیلم‌برداری و عکاسی با پهپاد در محیط‌های شهری یا نزدیک به املاک خصوصی، حساسیت زیادی دارد. ضبط تصویر بدون رضایت، می‌تواند مصداق نقض حریم خصوصی و تخلف قانونی باشد.
طبق قوانین، استفاده از تصاویر هوایی تنها در صورت دریافت مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد یا شورای فضای مجازی مجاز است. همچنین انتشار این تصاویر در رسانه‌ها یا فضای مجازی، مشمول قوانین جرایم رایانه‌ای و حقوق شهروندی می‌شود.
*مقررات مربوط به بیمه و مسئولیت مدنی در حوادث پهپادی*
با گسترش استفاده از پهپادها در فعالیت‌های حرفه‌ای، موضوع بیمه نیز اهمیت پیدا کرده است. اپراتورها باید پهپاد و تجهیزات خود را در برابر حوادث بیمه کنند.
شرایط واردات و خرید و فروش قانونی پهپاد در ایران
طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، واردات، فروش و خرید پهپادهای حرفه‌ای یا دارای قابلیت پرواز خودکار و تصویربرداری باکیفیت، باید تحت نظارت گمرک و نیروهای امنیتی صورت گیرد. ثبت مشخصات دستگاه و استعلام امنیتی برای جلوگیری از ورود پهپادهای جاسوسی یا خطرناک اجباری است.
فروشگاه‌ها و واردکنندگان باید دارای مجوز رسمی از وزارت صمت و تاییدیه فنی از سازمان هواپیمایی کشوری باشند. در غیر این صورت، فعالیت آنها غیرقانونی تلقی خواهد شد.
آکادمی رادمان با برگزاری دوره‌های کامل آموزش، ثبت پهپاد، آماده‌سازی برای آزمون صلاحیت و مشاوره حقوقی، مسیر آموزش ایمن و قانونی استفاده از پهپاد را برای هنرجویان خود هموار کرده است.
